Har du nokon gong lurt på kva som skjer inne i toreskyene? Eller over dei? For å finne ut meir om dette, bruker forskarane ein romstasjon og eit instrument frå Bergen.
Eit skikkeleg torevêr er noko av det mest imponerande naturen har å by på. Tordenet brakar. Kraftige lynglimt splittar nattemørket. Det er ingen tvil om at det er store krefter i sving.
For oss her nede på jorda, kan det til og med vere litt skummelt. Særleg når lynet slår ned. Men har du nokon gong lurt på kva som skjer i den andre enden av lynet? Den øvste enden? Kva går føre seg eigentleg inne i toreskyene? Og over dei? For å finne ut meir om dette, må forskarane undersøkje torevêret ovanfrå.
Frå Noreg til verdsrommet
I april 2018 letta ein diger romrakett frå Cape Canaveral i USA. Om bord i raketten var ein stor instrumentpakke. Eit av instrumenta i pakken var laga i Noreg, nærare bestemt ved Birkelandsenteret for romforsking i Bergen.
Det norske instrumentet har fått namnet MXGS. Det er ein detektor som kan måle røntgenstråling og gammastråling.
Forskarane i Bergen har jobba med MXGS i fjorten år. No får dei endeleg løn for strevet. Både raketten og instrumenta kom trygt fram til målet: Den internasjonale romstasjonen. Heile instrumentpakken vart montert på utsida av romstasjonen. Fleire hundre kilometer over toreskyene.
Mystisk, men naturleg
No er instrumenta i full gong med å studere lyn og tore. Forskarane håpar dermed dei kan finne ut meir om kva som skjer når det lyner. Både inne i toreskyene og over dei.
MXGS måler usynleg stråling frå jordiske gammaglimt. Andre instrument fotograferer og undersøkjer ulike typar lys: ånder, alvar og blå jettar.
Dei fantasifulle namna høyrest nesten overnaturlege ut. Men alt saman er heilt naturlege fenomen, på oversida av toreskyene. No håpar forskarane å lære meir om korleis dei mystiske lysfenomena blir til. Og om korleis dei oppfører seg.
Lyn og tore er spennande saker. For forskarane òg. Særleg når dei får sjansen til å undersøkje dei ovanfrå.